راهنمای نشر و چاپ کتاب

انتشارات جاماسب (سروش پایا-فغانی)

مفهوم نشر و انتشارات چیست؟

نشر پس از اختراع خط و آغاز نوشتن ایجاد شد و هدف از آن به کار گیری ابزار های لازم جهت حفظ و انتقال هر گونه پیام و دانش در زمان حال و آینده است. بدین صورت و از همان ابتدا، با توجه به اینکه نشر توانست محدودیت های ارتباط شفاهی را برطرف کند به سرعت مورد توجه قرار گرفت و گسترش یافت.

در دیدگاه عمومی هر کس مطلبی را تولید و تکثیر نماید کار نشر انجام داده است، مانند معلمی که جزوه خود را تکثیر می کند و در اختیار دانش آموزان قرار می دهد. ولی در دیدگاه تخصصی کار نشر یا انتشارات یک کسب و کار تخصصی است که مانند هر فعالیت دیگر با هدف کسب سود انجام می شود ولذا قوانین، رویه ها و دستورالعمل های خود را از نظر حقوقی داراست.

ناشر کیست، زمینه های فعالیت و انواع آن کدامند؟

ناشر، شخص حقیقی یا حقوقی و یا گروه یا نهادی است که به طور تخصصی با اخذ مجوز لازم از وزارت فرهنگ و ارشاد
اسلامی به کار نشر می پردازد که اهم وظایف آن عبارتند از:

• برگزیدن کتاب یا پدید آورنده؛
• سفارش کتاب؛
• خواندن و ارزشیابی آثار؛
• انجام مراحل اداری و اخذ مجوزهای لازم؛
• آماده سازی کتاب (تایپ، حروفچینی، طرح و صفحه آرایی، طراحی جلد)؛
• ویراستاری؛
• نشر و چاپ؛

در صنعت نشر ایران انواع مختلفی از ناشران فعالیت می کنند، برخی ناشران ابتکار عمل دارند و خود راسا به تولید کتاب اقدام می کنند و یا با طرح و برنامه مشخص و ارائه پیشنهاد به سراغ مترجمین و پدید آورندگان کتاب رفته و سفارش گزاری می کنند. برخی دیگر از ناشران از آثاری که به آنها پیشنهاد می شوند، آثاری را برای نشر و چاپ انتخاب می کنند.
از نظر زمینه فعالیت هم، ناشران عمومی بدون در نظر گرفتن مخاطبین خود در همه زمینه ها فعالیت می کنند و ناشران تخصصی مخاطبین خاصی را مد نظر داشته و در یک یا چند زمینه به طور تخصصی کار می کنند. مثلا ناشرانی هستند که فقط در زمینه کمک آموزشی و یا متون درسی کار می کنند و یا ناشران دانشگاهی که در شاخه های علوم دانشگاهی و در یک یا چند شاخه از این علوم به طور تخصصی کار می کنند. ناشران دولتی هم وابسته به سازمان ها و ارگان های دولتی هستند و متناسب با خط مشی آن سازمان و یا ارگان کار می کنند. ممکن است چند ناشر نسبت به نشر و چاپ آثاری به اتفاق همکاری کنند که ناشران همکار نامیده می شوند.

اگر مترجمی یا نویسنده ای کتابی را آماده کرده و قصد نشر و چاپ آن را با یک ناشر داشته باشد چه کار باید انجام دهد؟

اگر پدیدآورنده خود راسا قصد سرمایه گذاری بر روی اثرش را داشته باشد می بایست در ابتدا با انجام تحقیقات لازم نسبت به انتخاب ناشر مبادرت بورزد و پس از توافق طرفین، همکاری پدیدآورنده با ناشر می بایست طی یک قرارداد شفاف و مشخص و با رعایت موازین قانونی حاکم بر صنعت نشر انجام گردد، و در صورتیکه پدیدآورنده تمایلی به سرمایه گزاری بر روی اثر خود را نداشته باشد، می تواند با انجام تحقیقات لازم آن را به چندین ناشر جهت بررسی و ارزشیابی ارائه کند تا ناشری را برای نشر و چاپ اثر و سرمایه گزاری بر روی آن پیدا کند.

روش های همکاری پدیدآورنده و ناشر و در واقع انواع قرارداهایی که می تواند در همکاری فیمابین وجود داشته باشند، چیست؟

انواع مختلفی از همکاری فیمابین پدید آورنده و ناشر و در قالب قرارداد های مشخص وجود دارد که قابل توافق بین طرفین است، مانند:
-سرمایه گذاری بر روی اثر توسط ناشر
در ازای پرداخت حقوق مادی مولف که میزان آن بسته به ارزیابی اثر، محاسبات اقتصادی، عرف بازار و عوامل دیگر مشخص شده، مورد توافق طرفین قرار می گیرد و به روش های گوناگونی قابل پرداخت هست. معمولا به صورت درصدی از فروش کتاب در قرارداد فیمابین ذکر می شود.
-سرمایه گذاری پدید آورنده برای نشر و چاپ اثر
در این صورت پدید آورنده کلیه هزینه های خدمات انجام شده توسط ناشر جهت نشر و چاپ اثر را می پردازد (هزینه هایی مانند حروفچینی، صفحه آرایی، طرح جلد، ویراستاری، لیتوگرافی،چاپ، صحافی و سایر هزینه های ناشر در نشر و چاپ اثر).

-سرمایه گذاری مشترک پدید آورنده و ناشر
در این حالت پدیدآورنده و ناشر توافق کرده اند تا به صورت مشترک نسبت به سرمایه گذاری جهت نشر و چاپ اثر اقدام نموده و متناسب با سهم سرمایه گذاری انجام شده توسط هر طرف و با توجه به توافقات طرفین که در قالب قرارداد شخصی منعقد می شود، انتفاع ببرند.
-واگذاری و یا فروش اثر به ناشر
در این حالت پدید آورنده اثر خود را به ازای مبلغ مشخصی که با ناشر توافق می کند، به او می فروشد و در واقع کلیه
حقوق مادی اثر را یک جا به ناشر انتقال می دهد و در این صورت تمامی حقوق مرتبط با نشر و چاپ اثر کاملا به ناشر
منتقل شده و از آن پس پدید آورنده حق و حقوقی مادی در کتاب های چاپ شده ندارد.

واگذاری اثر به شخص دیگر مثلا واگذاری آن به ناشر از طرف پدید آورنده چگونه
است؟ آیا در قراردادهای فوق حقوق اثر به ناشر منتقل می شود؟

کتاب و آثار نوشتاری نیز مانند آثار هنری دارای حقوق مادی و معنوی است. حقوق معنوی اثر تحت هیچ عنوان قابل واگذاری نیست و متعلق به پدید آورنده است ولی حقوق مادی اثر قابل واگذاری به شخص دیگر مثلا یک ناشر است که می بایست به صورت کتبی و در قالب قرارداد مشخصی انجام شود. بنابراین در قراردادهای فوق اگر در بند شخصی حقوق نشر و چاپ متعلق به ناشر گردد، واگذاری حقوق مادی به ناشر اتفاق افتاده است و اگر ذکر نشود، کماکان حقوق مادی متعلق به صاحب اثر معنی می گردد. البته در صنعت نشر، به طور عرفی، سرمایه گذاری ناشر بر روی اثر و پرداخت حق تالیف به پدیدآورنده به معنی واگذاری اثر به ناشر تلقی می گردد، با این وجود پیشنهاد می گردد این مساله حتما به صورت کتبی و در ضمن قرارداد فیمابین پدید آورنده و ناشر اتفاق بیافتد.

پس از عقد قرارداد و تحویل نوشته ها و مستندات مربوط به اثر از طرف پدیدآورنده به ناشر، مراحل آماده سازی و نشر و چاپ کتاب چگونه انجام میگردد؟

در تاریخی که در متن قرارداد مشخص می شود، پدید آورنده متن دستنویس و یا تایپ شده و سایر مستندات اثر را به ناشر تحویل می دهد که پس از آن ناشر نسبت به آماده سازی کتاب جهت انجام مراحل نشر و چاپ کتاب اقدام می کند. مرحله آماده سازی در واقع از دو بخش تشکیل شده است، مشتمل بر:

-آماده کردن فایل خروجی کتاب جهت نشر و چاپ که شامل حروفچینی، صفحه آرایی، طراحی جلد، ویرایش،…
-اخذ مجوزهای لازم و طی رویه های اداری جهت نشر و چاپ اثر

حروفچینی و صفحه آرایی به چه معناست؟

در قدیم که چاپ توسط حروفی ساخته شده از جنس سرب انجام می شد، چیدمان حروف در کنار یکدیگر و به جهت چاپ یک دستنویس را حروفچینی و شخصی که این کار را انجام می داد حروفچین می نامیدند. حروفچینی عبارت است از مجموعه عملیات برای چیدمان حروف و علایم در سطرها، پاراگراف ها و صفحات، و در حال حاضر توسط نرم افزارهای ویژه واژه نگاری و کتاب آرایی انجام می شود. طراحی و صفحه آرایی هم به معنای طرح صفحات کتاب، چیدمان متن، تصاویر، شکل ها و سایر المان های موجود درکتاب است. البته علاوه بر پارامتر زیبایی در طراحی و صفحه آرایی پارامترهای فنی مربوط به چاپ نیز توسط طراح اعمال می شود که بسیار حائز اهمیت هستند، به ویژه وقتی کتاب قرار است توسط چاپ افست و علی الخصوص به صورت رنگی به چاپ برسد. لذا لازم است که فرآیند طراحی توسط یک طراح با سابقه و خبره انجام گردد. موارد فنی و تنظیمات خاصی در طراحی کتاب وجود دارند که مستلزم آشنایی طراح با موارد فنی مربوط به چاپ می باشد که در صورت ناآگاهی می تواند منجر به ایجاد مشکلات در چاپ کتاب و خسارت و ضررهای مالی شود. این موارد هم مانند سایر کارهای فنی چیزیست که معمولا در طی آموزش به دست نیامده و با تجربه لازم توسط طراح در طی زمان کسب می شود.

روال اداری معمول در نشر و چاپ کتاب و اخذ مجوز های لازم چگونه است، و کلماتی مانند فیپا، شابک، … در این مرحله به چه معناست؟

تخصیص شابک:
پس از آماده شدن فایل نهایی صفحه آرایی شده کتاب، شماره شابک که از طرف موسسه خانه کتاب به ناشر ارائه می شود به کتاب تخصیص داده می شود. شماره شابک یک عدد منحصر به فرد ۱۳ رقمی و در واقع شماره استاندارد بین المللی هر کتاب است. این عدد در شناسنامه کتاب درج می گردد. در انتشارات سروش پایا بلافاصله برای کتاب شابک منحصر به فرد تخصیص داده می شود و گواهی رسمی جهت ارائه به دانشگاه، سازمان و یا ارگان مربوطه صادر می شود.

دریافت فیپا:
به عملیات ثبت اثر در کتابخانه ملی فیپا گفته می شود. هر اثر مطابق با رویه استانداردی، می بایست در کتابخانه ملی ثبت شود. بسته به حجم کاری کتابخانه ملی، دریافت فیپا برای هر اثر یک تا ۸ روز کاری زمان می برد که انتشارات جاماسب در کمترین زمان ممکن نسبت به دریافت فیپا اقدام می کند.

دریافت مجوز چاپ کتاب:
پس از انجام مراحل فوق می بایست نسبت به دریافت مجوز چاپ کتاب از وزارت فرهنگ اقدام شود. زمان اخذ مجوز چاپ بسته به موضوع و محتویات کتاب متفاوت می باشد و معمولا زمانی از یک روز تا ۶۰ روز را شامل می شود.
کتاب ها با موضوعات علمی و تخصصی معمولا زمان کمتری را نیاز دارند و آثار با موضوعات عمومی، علوم انسانی و مذهبی زمان بیشتری را به منظور بررسی برای صدور مجوز چاپ توسط وزارت فرهنگ نیاز دارند. مطابق قانون پس از دریافت این مجوز می توان اقدام به چاپ کتاب نمود.

دریافت اعلام وصول (دریافت مجوز پخش)
پس از چاپ کتاب، ناشر می بایست نسبت به دریافت اعلام وصول از وزارت فرهنگ اقدام کند. زمان صدور این مجوز به طور معمول ظرف مدت دو روز انجام می شود. دریافت این مجوز برای پدیدآورنده اثر اهمیت دارد. زیرا پخش کتاب بدون این مجوز غیر قانونی است و در صورت مشاهده، کتاب منتشر شده از کتابفروشی ها جمع آوری می شود. امتیازات دانشگاهی و سایر امتیازاتی که به نویسنده بابت خلق اثر داده می شود، عملا بدون دریافت برگه اعلام وصول وجاهت قانونی ندارد. متاسفانه به دلیل آنکه مجوز اعلام وصول برای ناشر از اهمیت کمتری برخوردار است، برخی از آنها نسبت به دریافت آن اقدام نمی کنند و یا با تاخیر چند ماهه این کار را انجام می دهند. انتشارات جاماسب کلیه امور اداری مربوط به نشر و چاپ کتاب را برای طرف های قرارداد مطابق با رویه های تعریف شده، بی کم و کاست و در کمترین زمان ممکن به انجام می رساند.

ابعاد و اندازه کتاب (قطع کتاب) چگونه تعیین می شود و انواع آن کدامند؟

قبل از آغاز صفحه آرایی کتاب، می بایست ابعاد کتاب و به اصطلاح قطع کتاب مشخص شود که بر اساس آن صفحه آرا (طراح کتاب) نسبت به چیدمان کتاب اقدام می کند.
قطع های مختلفی برای کتاب وجود دارند و این قطع و اندازه های مختلف در سراسر دنیا با توجه به ابعاد کاغذهای تولیدی و موجود در بازار ایجاد شده است و این مساله به دلیل کاهش پرت کاغذ و استفاده بهینه از کاغذ می باشد.
در ایران با توجه به موجود بودن دو تیپ کاغذ از نظر ابعادی، یعنی کاغذ ۷۰ cm × ۱۰۰ cm و کاغذ ۹۰ cm × ۶۰ cm قطع های مشخصی برای کتاب از قبیل سلطانی، رحلی ، وزیری، خشتی، رقعی، جیبی،… وجود دارند
از متداول ترین قطع کتاب در ایران قطع کتاب وزیری با ابعاد cm × ۱۷٫۵ cm 24.5 و قطع کتاب رحلی با ابعادی حدود
یک کاغذ A4 می باشد. توجه شود که انتخاب قطع کتاب در هزینه های نشر و چاپ آن تاثیر گذار است.

چاپ کتاب به چه صورت انجام می شود و انواع آن چیست؟

امروزه در صنعت نشر ایران، برای چاپ کتاب به طور معمول از دو نوع تجهیزات چاپ استفاده می شود. چاپ نوع افست و چاپ نوع دیجیتال که تکنولوژی های متفاوتی از هم دارند.
برای شمارگان بالا (بالا تر از ۵۰۰ جلد) بهتر است از چاپ نوع افست بهره گرفته شود که دقت و کیفیت خوبی داشته و
اقتصادی تر است. در شمارگان پایین (کمتر از ۵۰۰ جلد) بهتر می باشد که از نوع چاپ دیجیتال استفاده کرد که برای این
میزان اقتصادی تر از چاپ افست است.
در چاپ افست، قبل از اقدام به چاپ کتاب نیاز به طی مرحله لیتوگرافی و تهیه زینک پلیت می باشد که پس از تهیه آن
قابلیت استفاده در چندین نوبت چاپ را داراست. انجام مرحله لیتوگرافی در چاپ نوع دیجیتال نیاز نیست و در واقع توسط این دستگاه فایل به طور مستقیم بر روی کاغذ چاپ می شود (مانند پرینترهای خانگی) .

• چاپ کتاب با تیراژ پایین از یک جلد تا پانصد جلد از طریق چاپ دیجیتال توسط دستگاه های پیشرفته.
• چاپ کتاب با تیراژ بالا از طریق چاپ افست.

کتاب های رنگی هم به همین روش چاپ می شوند؟

بله از هر دو طریق قابل چاپ هستند، هزینه چاپ کتاب های رنگی بالاست و در چاپ دیجیتال بسیار گرانتر. کتاب های
رنگی بهتر است از طریق چاپ افست به چاپ برسند که به اصطلاح چاپ ۴ رنگ گفته می شود. در واقع در این تکنولوژی از ۴ رنگ پایه برای دستیابی به رنگ های دیگر استفاده می شود و در مرحله لیتوگرافی هم به ازای هر رنگ پایه یک زینک پلیت برای هر فرم چاپی کتاب تولید می شود. مرحله طراحی و صفحه آرایی برای کتاب های رنگی بسیار حساستر است، چراکه تاثیر گذاری طرح بر چاپ بسیار بالا بوده و نیاز به طراح خبره در این زمینه می باشد.
انتشارات جاماسب امکان چاپ کتاب را از هر دو روش چاپ افست و چاپ دیجیتال و با هزینه، کیفیت و زمان مطلوب (و در هر تعدادی از ۱۰ جلد تا هزاران جلد) دارد.

انواع جلد متداول برای کتاب کدامند؟

انواع مختلفی از جلد سازی برای کتاب و نوع روکش های به کار رفته بر روی جلد وجود دارد. جلد پس از چاپ کتاب در
مرحله صحافی بر روی کتاب پیاده می شود. دو نوع متداول جلد برای کتاب عبارتند از جلد شومیز (یا همان جلد معمولی ) و جلد گالینگور (یا سخت).

با توجه به صحبت های قبلی، هزینه های نشر و چاپ کتاب مشتمل بر چه چیزهایی است و قیمت کتاب چگونه تعیین می شود؟

عمده هزینه های مورد نیاز برای نشر و چاپ کتاب را می توان به دو بخش اصلی تقسیم کرد:
-هزینه هایی که برای آماده سازی فایل خروجی کتاب جهت نشر و چاپ می گردد. مانند تایپ، طراحی و صفحه آرایی، طرح جلد، ویراستاری، هزینه های مربوط به خدمات اداری نشر و چاپ که انتشارات جاماسب تخفیفات ویژه ای را در
این بخش برای طرف های قرارداد در نظر می گیرد.
-هزینه های مربوط به چاپ کتاب؛ مانند تهیه کاغذ و مقوا، لیتوگرافی، چاپ، صحافی، بسته بندی، … که در این بخش نیز انتشارات جاماسب با توجه به امکانات خویش و همچنین برخورداری از طراحان خبره که با هدف بهینه کردن هزینه های
اقتصادی طرف های قرارداد نسبت به طراحی کتاب اقدام می کنند، قیمت های مناسبی را ارائه می دهد.
تعیین قیمت کتاب به عوامل مختلفی بستگی دارد، ازجمله: میزان حق تالیف پرداخت شده به پدیدآورنده، میزان تخفیف فروش جهت پخش کتاب به بازار، هزینه های مربوط به نشر و چاپ کتاب که فوقا ذکر آن رفت، بالاسری مربوط به ناشر جهت انجام خدمات فوق و بررسی بازار.

میزان حق تالیف که معمولا جهت پدید آورنده در نظر گرفته می شود چه مقدار است؟

در صورتی که مقرر باشد تا ناشر حق تالیفی را در هر نوبت چاپ به مولف بپردازد، میزان این حق تالیف، بستگی به عوامل مختلفی خواهد داشت مانند، موضوع و ارزش کتاب، بررسی و سنجش بازار، سوابق پدید آورنده، هزینه ها و عوامل اقتصادی،.. که البته با توجه به هزینه های بالای نشر و چاپ کتاب، میزان تخفیف بالایی که ناشرین جهت پخش کتاب خود به توزیع کنندگان می دهند و قیمت پایین کتاب در بازار ایران نمی تواند از مقدار مشخصی فراتر رود و آنچه که به عنوان حق تالیف بعضا جهت جذب برخی از نویسندگان معروف پیشنهاد می گردد، حالت صوری داشته و سرمایه گذار یا ناشر مجبور است برای جبران بالابودن درصد حق تالیف پیشنهادی خود که بالاتر از مقادیر معقول هست نسبت به چاپ اضافه تر کتاب نسبت به آنچه در شناسنامه کتاب آمده و بدون اطلاع مولف اقدام کند.
میزان حق تالیف قابل پرداخت به مولف و تعیین قیمت کتاب کاملا با محاسبات ریاضی و اقتصادی و با لحاظ کردن هزینه ها قابل تعیین هست و پیشنهاد می شود مولف و ناشر به صورت شفاف در این خصوص مذاکره کنند و ضمن عقد قرارداد مشخص به طور شفاف و روشن نیز مراحل همکاری را به انجام برسانند.

قیمت های طراحی و صفحه آرایی چه میزانی است و تعرفه های مختلف موجود دربازار ناشی از چیست؟

طراحی و صفحه آرایی بخش مهمی از فرآیند نشر و چاپ کتاب هست که این کار می بایست توسط طراح خبره صورت
گیرد. همانطور که قبلا اشاره شد کار طراح تاثیر مستقیمی بر کیفیت کار چاپ و هزینه های مربوط به آماده سازی، تهیه مواد و چاپ کتاب دارد و قطعا معایب کار طراحی منجر به وارد شدن خسارت ها و ضرر و زیان های مالی می شود. برخی از طراحان در ارائه قیمت طراحی، قیمتی پایین تر از مقادیر معمول را برای طرح و صفحه آرایی کتاب پیشنهاد می دهند و با تکنیک ها و روش هایی مانند افزایش تعداد صفحات کتاب آن را جبران می کنند. این کار علاوه بر اینکه صادقانه نیست و عملا صرفه اقتصادی هم در بخش طراحی برای مولف یا سرمایه گذار ندارد، منجر به افزایش هزینه های تهیه مواد و اجرای چاپ برای سرمایه گذار می گردد.

انتشارات جاماسب از طراحان خبره جهت ارائه خدمات به طرف های قرارداد بهره می برد و این طراحان ضمن رعایت
اصول زیبایی و فنی در طراحی، بهینه کردن طرح جهت کاهش هزینه های اقتصادی کار را نیز مد نظر قرار می دهند.
نویسندگان محترم می توانند جهت مشاوره رایگان از طریق واتزآپ و تلگرام به شماره ۰۹۱۹۷۰۶۶۴۵۹ اقدام نمایند.
جهت استعلام قیمت نیز ضمن ارائه مشخصات کار به کارشناس و یا ارسال آن از طریق ایمیل، فاکتور مربوطه در اسرع وقت برای ایشان ارسال خواهد شد.

چرا پروژه های انتشاراتی خود را به ما می سپارید؟

• دانش، تخصص و تجربه لازم؛
• سابقه بیست ساله در صنعت نشر و چاپ کتاب؛
• ارائه مشاوره فنی لازم توسط کارشناس خبره جهت دستیابی مشتریان به خواسته مطلوب خود و با در نظرگرفتن پارامترهای قیمت و کیفیت؛
• انجام کلیه امور در یک مجموعه؛
• ارائه راهکارهای لازم در خصوص کاهش قیمت پروژه های انتشاراتی؛
• استفاده از نرم افزارهای تخصصی در طراحی و اجرای راهکارهای لازم به هنگام طراحی در جهت کاهش هزینه های کار و افزایش کیفیت؛
• ارائه برنامه زمانبندی و اطلاع رسانی تا تحویل کار؛
• همکاری شفاف بر اساس قراردادهای جامع و مشخص؛