معامله گری طلا
انواع سکه در بازار ایران
اسفند
استفاده از طلا به صورت سکه، اولین بار، به دستور داریوش هخامنشی رواج پیدا کرد. این پادشاه دستور ضرب سکه‌ی طلا به نام «سکه دریک» یا «سکه‌ی داریوشی» را صادر کرد. اما به‌غیر از دولت مرکزی ایران، هیچ‌کس حق ضرب سکه طلای دریک را نداشت. این سکه‌ها عیار بالا داشتند و وزن آنها بیش از ۸ گرم بود. در زمان ناصرالدین‌شاه بود که برای اولین بار سکههای طلای سبک برای مصرف عموم ضرب شدند. این سکه‌ها، دوهزاری یا همان دوزاری نام داشتند و با وزن ۰/۵۷ گرم طلا ضرب می‌شدند. البته در آن زمان و تا دوران احمدشاه، سکه طلای ربع تومان، پنج هزاری، یک تومان، دو تومان و پنج تومانی هم مرسوم بود. مثلا سکه یک تومانی، قطعه طلایی با وزن ۲/۸۷ گرم بود. پس از ضرب سکه طلا در دوران پهلوی، اشرفی‌های دوران احمدشاه رونق خود را از دست دادند و این سکه‌ها فقط به‌عنوان یادگاری، در مجموعه‌های خصوصی، نگه‌داری می‌شدند. در دوران پهلوی اول، انواع سکه طلا، به‌صورت یک پهلوی، دو پهلوی و پنج پهلوی وجود داشت. در دوران محمدرضا پهلوی، سکه طلا ۵۰۰ ریالی با نقش شیر بالدار، ۷۵۰ ریالی طرح منشور کوروش، ۱۰۰۰ ریالی تخت جمشید، ۲۰۰۰ ریالی شاه و ملکه و نیز سکههای نیم پهلوی، یک پهلوی، دو پهلوی و پنج پهلوی ضرب شدند. پس از انقلاب اسلامی، سکههای بهار آزادی و سکههای امامی رواج پیدا کردند که در ادامه هر کدام از آنها را معرفی کرده‌ایم.
هم اکنون ضرابخانه بانک مرکزی، متولی ضرب سکه در ایران است. دو مدل سکه رایج، برای معامله در بازار، عبارتند از:
- سکه بهارآزادی طرح جدید (امامی)؛
- سکه بهارآزادی طرح قدیم؛
تفاوت بین این دو مدل سکه، مربوط به سال ضرب آنهاست. سکه طلای طرح قدیم سکه‌ای است که از سال ۱۳۵۸ تا سال ۱۳۸۶ ضرب شده و تصویر یک روی آن مزین به نام حضرت علی (۳ بار تکرار نام حضرت علی) و روی دیگر آن بارگاه امام رضا (ع)، همراه با عبارت “نخستین بهار آزادی” است. سکه طرح جدید یا امامی که از سال ۱۳۸۶ تاکنون در بازار توزیع می‌شود و تصویر یک روی این سکه بنیان‌گذار جمهوری اسلامی، امام خمینی (ره) و تصویر روی دیگر این سکه بارگاه امام رضا (ع) است. همچنین سکه طرح جدید قیمت بالاتری نسبت به سکه طرح قدیم دارد؛ عموما، سکه طرح قدیم به قیمت طلای خام به کاررفته در آن قیمت می خورد و حباب نمی گیرد و یا حباب کمتری میگرد. این دو سکه از نظر عیار و وزن تفاوتی ندارند. عیار هر یک از آنها، ۹۰۰ در هزار و وزن هر یک ۱۳۵۹۸/۸ گرم، می باشد. لازم به ذکر است، در این کتاب، هرجا به سکه طلا اشاره شد، منظور سکه بهارآزادی طرح جدید (سکه امامی) است. در بین سکههای بهارآزادی، سکه یک گرمی از سال ۱۳۹۰ به بعد ضرب گردید، به همین دلیل کمتر بین مردم شناخته شده است. دلیل پیدایش این نوع سکه در چرخه مالی کشور این بود که با افزایش قیمت سکه‌ها و کاهش قدرت خرید، مردم برای دید و بازدیدها و هدیه دادن روی به خرید سکه پارسیان آوردند. بنابراین، بانک مرکزی تصمیم به ضرب سکه‌ای جدید، با عیار بیشتر نسبت به پارسیان (عیار سکه یک گرمی ۲۲ است درحالیکه عیار سکه پارسیان ۱۸ است) گرفت.
نکته:
اطلاعات و چارت قیمتی سکه و انواع طلا در بازار ایران، از طریق سایت های زیر، در دسترس است:
۶-۱) سکه های پهلوی
سکه نوع پهلوی، تا سال ۱۳۵۷ ضرب می شده است. در برخی از این سکه ها، سال ۱۳۵۸ درج شده، که سال ۱۳۵۷ و برای استفاده در سال ۱۳۵۸ ضرب شده بودند. عیار این نوع سکه ها، ۹۰۰ در هزار و وزن ۱۳/۸ گرم و برابر با وزن سکه تمام بهارآزادی می باشند. در زمان پهلوی، سکه ها با واحد پهلوی شناخته و توسط بانک مرکزی از ربع پهلوی تا ده پهلوی ضرب می شدند. در آن زمان، سکه های پهلوی جعلی، با کیفیت ضرب نسبتا مناسب به بازار آمدند که به سکه های بیروتی معروف بودند. همچنین، امروزه سکه های جعلی پهلوی با کیفیت ضرب نامناسب وارد بازار شده اند که به سکه های ضرب دو شناخته می شوند. درهرصورت، سکه هایی که توسط بانک مرکزی و نهادهای معتبر ضرب نشده باشند، تقلبی محسوب شده و حتی درصورت رعایت درجه خلوص و وزن مناسب طلا، حداکثر برابر قیمت طلای به کاررفته در آنها ارزش دارند و به دلیل نداشتن اصالت، موردتوجه مجموعه داران قرار نمی گیرند. بنابراین معامله این نوع سکه ها توصیه نمی شود.
۶-۲) سکه های پارسیان
این سکه ها، توسط بانک مرکزی ضرب نمی شوند و بیشتر برای هدیه دادن و کمتر به منظور سرمایه گذاری مورداستفاده قرار می گیرند. در مدل های چهارگوش، شش گوش، گرد و بیضی ساخته شده اند، اما ازطرف صنف طلاسازان، فقط مدل های شش گوش موردتایید است. ضرب سکههای پارسیان، به شکل مدور، به این دلیل ممنوع شد که در خریدوفروش این نوع مصنوع طلا، فریب‌کاری‌هایی رخ می‌داد و از طرفی تولید و ضرب محصولی از طلا با نام سکه فقط و فقط در اختیار و انحصار بانک مرکزی قرار دارد و نه هیچ موسسه یا سازمان و شرکتی دیگر.
این نوع سکه ها، عموما به دلیل تقاضای بالا، قیمتی بالاتر از ارزش ذاتی خود دارند، بنابراین برای سرمایه گذاری زیاد مناسب نیستند. در صورتی که، این نوع سکه ها از پلمب خارج شوند، از ارزش آنها کاسته می شود و می بایست ذوب شده و طلای آنها برای کاربردهای دیگر استفاده شوند. عیار رایج این سکه ها برخلاف سکههای دیگر ۷۵۰ (۱۸ عیار) است. عموما، در وزنهای ۵۰ سوت (۰/۰۵ گرم) تا ۲۱۰۰ سوت (۲/۱ گرم) ساخته می شوند. سکه های پارسیان با عیار ۹۹۵ نیز وجود دارند که تنوع وزنی کمتری دارند و در مقدار کمتری تولید می شوند. متداول ترین سکه های پارسیان با عیار ۱۸ و از ۰/۱ تا ۲ گرم در بازار موجود می باشند.
در نهایت، بهتر است بدانید که چیزی که سکه نامیده می‌شود، درواقع سکه بهارآزادی، سکه امامی و سکه پهلوی هستند و سکه هایی همچون سکههای پارسیان یا پارسارگاد فقط از مصنوعات طلا محسوب می‌شوند که آنها نیز با طرح‌های مختلف مانند آیات قرآنی یا مشاهیر ایرانی ضرب شده و فقط پلاک طلا هستند.
سکه بهارآزادی و سکه پهلوی ۲۲ عیار (۲۱/۶ (۹۰۰)) هستند و توسط بانک مرکزی ضرب شده اند. سکههای پهلوی نیز سکههای طلای دوران پیش از انقلاب یا زمان شاه هستند.
مشخصات انواع سکه
همانطورکه ذکر شد، سکه‌هایی که توسط بانک مرکزی ضرب و توزیع می‌شوند، شامل سکه تمام، نیم سکه، ربع سکه و سکههای یکگرمی می‌باشد. عیار همه آنها، ۹۰۰ در هزار بوده (۲۱٫۶ از ۲۴ ) و وزن آنها، به شرح زیر است:
|
نوع |
وزن (گرم) |
|
سکه طرح قدیم و طرح جدید (تمام سکه) |
۸/۱۳۵۹۸ |
|
نیم سکه |
۴/۰۶۶ |
|
ربع سکه |
۲/۰۳۳ |
|
سکه گرمی |
۱ |